Құрметті оқырман, мамырдың 31-і – Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күніне орай Қазақстандағы 1930-1933 жылдарда Кеңес өкіметінің ұжымдастыру саясаты мен азық-түлікті күштеп тартып алуынан туындаған жаппай ашаршылыққа байланысты қайғылы кезеңді еске алсақ дейміз. Сол жылдары қазақ даласында 40 миллион бас мал болса, 1930 жылдары оның 4 миллиондайы ғана қалған. Бұл қазақ халқының аштыққа ұшырап, жаппай қырылуына Әкеліп соқты. Тарихта «голодомор» деген атпен қалған оқиға тек қана қазақтардың емес, басқа да көршілес елдердің халқын қырды. Құрбандар саны туралы ресми деректер әртүрлі, бірақ, болжам бойынша бірнеше жүз мыңнан бірнеше миллионға дейін жетеді.Ашаршылық көптеген адамдардың, әсіресе балалар мен қарттардың азапты өліміне себеп болды. Дұрыс тамақтанбау және медициналық көмектің болмауы өлім-жітімнің өте көп болуына және бүкіл әулеттің қырылуына әкелді.

Ашаршылық Қазақстанның әлеуметтік және экономикалық құрылымына үлкен әсер етті. Көптеген адамдар дүние-мүлкінен, жерінен, малынан айырылды. Көшпелі қоғамдар мен дәстүрлі өмір салты жойылды. Ел экономикасы дағдарысқа ұшырап, халық кедейшілік пен жұмыссыздыққа тап болды.

1930-33 жылдардағы Қазақстандағы ашаршылық Кеңес өкіметінің саясатымен және олардың қарқынды индустрияландыру мен ұжымдастыруға ұмтылуымен тығыз байланысты еді.  Бұл фактілерге қоса, 1930-33 жылдардағы Қазақстандағы ашаршылықтың келесі аспектілерін атап өткен жөн.

Ұжымдастыру және бай шаруаларға қарсы күрес саясатының бір бөлігі ретінде астықты тәркілеу, отбасылық шаруашылықтарды жою, адамдарды еңбек егістеріне немесе лагерьлерге жер аудару сияқты қатаң шаралар қолданылды. Бұл әрекеттер ашаршылықты одан әрі ушықтырды және бұрыннан бар ауыл шаруашылығы құрылымдарын қиратты.

Ашаршылық әртүрлі аурулар мен індеттердің таралуына әкелді. Дұрыс тамақтанбау және гигиенаны сақтамау іш сүзегі, дизентерия және тұмау сияқты жұқпалы аурулардың таралуына оңтайлы жағдай жасады.

Ашаршылық кезінде Кеңес өкіметі мемлекеттік азық-түлікпен қамтамасыз етуді ұйымдастырды, бірақ бөлу тиімсіз және біркелкі болмады. Көбінесе қалалардағы жұмысшылар мен әскери қызметкерлерге артықшылық берілді, бұл шаруа халыққа зиянын тигізді, сөйтіп ауылдағы ашаршылықтың күшеюіне себеп болды.

Қазақстандағы 1930-33 жылдардағы ашаршылықтың зардаптары

Ашаршылық Қазақстанның ауыл шаруашылығына және экономикасына көп зияны тиді. Бұл дағдарысқа Кеңес Одағындағы ұжымдастыру мен астық жеткізуге қойылған биік мақсаттар ықпал етті. Көптеген шаруашылықтар жойылып, құнарлы жерлер пайдалануға жарамсыз болып қалды. Ашаршылық халықтың ауылдық жерлерден қалаларға және КСРО-ның басқа аймақтарына жаппай қоныс аударуына түрткі болды. Осының бәрі Қазақстанның демографиялық құрылымының өзгеруіне және мигранттардың бейімделуіне байланысты әлеуметтік мәселелерді тудырды. Ашаршылық тірі қалғандардың психологиялық және эмоционалдық күйінде терең із қалдырды. Олар күйзеліске ұшырап, жақындарынан айырылып, қиын өмір сүру жағдайларын басынан өткерді. Бұл денсаулыққа және аштықтан қалпына келтіруге кері әсер етті. Ашаршылықтың салдары оның өзі аяқталғаннан кейін де жалғасты. Қираған экономика мен әлеуметтік инфрақұрылымды қалпына келтіру көп жылдарға созылды, ал Қазақстанға ашаршылықтың салдарын жеңіп, қалпына келе бастау үшін айтарлықтай уақыт қажет болды.

Қоғамның санасына сіңіп қалған осынау зұлмат жылдар біздің ғана емес, украин, беларусь және қырғыз елінің жерін  де жайлаған еді.

Әзірлеген Нұрыш Нұрлан